Zgodnie z polityką socjalną Austrii, rodzina posiadająca dzieci stanowi czynnik niezbędny do funkcjonowania społeczeństwa. W związku z tym przepisy prawa austriackiego przewidują różne formy wsparcia dla rodzin. Jedną z nich jest zasiłek rodzinny Familienbeihilfe, którego dotyczy niniejszy artykuł.
1. Czym jest Familienbeihilfe?
Familienbeihilfe to austriacki zasiłek rodzinny, który stanowi pomoc finansową dla rodzin posiadających dzieci. Ma on na celu wesprzeć beneficjentów w pokryciu kosztów opieki nad dziećmi i ich wychowania. Instytucją odpowiedzialną za wypłatę przedmiotowego świadczenia jest Urząd Skarbowy w Austrii (Finanzamt Österreich).
2. Osoby uprawnione do otrzymywania austriackiego zasiłku rodzinnego
Familienbeihilfe przysługuje rodzicom/opiekunom dziecka, którzy są legalnie zameldowani w Austrii. Przyznanie świadczenia nie jest uzależnione od wysokości dochodów osób ubiegających się o nie.
Do otrzymywania przedmiotowego zasiłku uprawnieni są obywatele:
- Austrii,
- państw UE, EOG i Szwajcarii, w tym Polacy, którzy mieszkają i pracują w Austrii,
- innych krajów, posiadający prawo pobytu na terytorium Austrii (m.in. obywatele państw trzecich z zezwoleniem na pobyt stały, osoby ze statusem uchodźcy).
By uzyskać środki z tytułu Familienbeihilfe, należy ponadto mieszkać we wspólnym gospodarstwie z dzieckiem, na jakie ma zostać przyznany austriacki zasiłek rodzinny. Dopuszczalne są jednak sytuacje, w których dziecko posiada inny adres zamieszkania, a rodzic/opiekun zapewnia mu utrzymanie, mimo że nie mieszka w tym samym gospodarstwie domowym co dziecko. Ma to miejsce np. w przypadku opłacania alimentów na dziecko.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że pierwszeństwo w otrzymywaniu austriackiego zasiłku rodzinnego ma zazwyczaj matka – jako rodzic odpowiedzialny za prowadzenie gospodarstwa domowego. Wyjątkowo matka może zrzec się prawa do zasiłku rodzinnego na rzecz drugiego z rodziców. Natomiast w przypadku oddzielnie mieszkających rodziców, Familienbeihilfe przysługuje rodzicowi, z którym dziecko mieszka.
3. Na jakie dzieci przysługuje Familienbeihilfe?
Familienbeihilfe można otrzymywać na:
- dzieci biologiczne,
- dzieci adoptowane,
- dzieci przybrane,
- pasierby,
- inne dzieci wychowywane jak własne.
Co do zasady, prawo do pobierania świadczenia przysługuje na dzieci poniżej 18. roku życia. Jednakże w razie kontynuowania kształcenia, prawo do świadczenia nie wygasa. W takiej sytuacji zasiłek jest wypłacany do osiągnięcia przez dziecko 24. roku życia. Pełnoletnie dzieci, które łączą studia z pracą, nie tracą prawa do Familienbeihilfe. Jednakże ich dochody nie mogą przekraczać określonego progu w skali rocznej. Obecnie (tj. w 2024 r.) limit ten wynosi 15 000 euro w ciągu roku kalendarzowego. W przypadku gdy dochód pełnoletniego dziecka będzie wyższy, austriacki zasiłek rodzinny podlega zwrotowi wyłącznie w kwocie, o którą przekroczono wcześniej wspomniany limit.
Ponadto przewidziano możliwość przedłużenia wypłat do 25. roku życia, ale pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów (np. studenci z minimum 50-procentowym stopniem niepełnosprawności, studentki w ciąży lub już po urodzeniu własnego dziecka, studenci odbywający przez 8-12 miesięcy wolontariat w ramach pomocy społecznej świadczonej przez organizację non-profit z siedzibą w Austrii).
Z kolei dzieci trwale niezdolne do pracy (z powodu niepełnosprawności fizycznej lub umysłowej) nie obowiązuje górna granica wiekowa. W tym przypadku prawo do świadczenia nigdy nie wygasa, jeżeli niezdolność do wykonywania pracy wystąpiła przed przekroczeniem 21. roku życia lub powstała podczas odbywania kształcenia zawodowego, ale przed osiągnięciem wieku 25 lat.
4. Złożenie wniosku o zasiłek rodzinny w Austrii
Wniosek o zasiłek Familienbeihilfe należy złożyć do austriackiego urzędu skarbowego Finanzamt właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Można go złożyć w formie papierowej osobiście albo pocztą tradycyjną, bądź drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu FinanzOnline (https://finanzonline.bmf.gv.at/fon/).
W celu ubiegania się o zasiłek rodzinny w Austrii, należy wypełnić formularz Beih100. Do wniosku załączyć należy m.in.:
- akt urodzenia dziecka;
- kopia dokumentu tożsamości wnioskodawcy (dowodu lub paszportu);
- zaświadczenie o pobieraniu lub braku pobierania zasiłku rodzinnego w kraju pochodzenia – w przypadku osób, które nie są obywatelami Austrii;
- dokument będący potwierdzeniem zameldowania na terytorium Austrii.
W przypadku dzieci urodzonych w Austrii przed 1 maja 2019 r. nie trzeba składać wniosku o Familienbeihilfe, by otrzymać przedmiotowy zasiłek. Dzieje się tak dlatego, że dzieci te są po narodzinach automatycznie rejestrowane w Centralnym Rejestrze Stanu Cywilnego, wraz z informacjami dotyczącymi stanu cywilnego rodziców. Następnie niezbędne dane trafiają do organów podatkowych, a świadczenie zostaje automatycznie przyznane beneficjentowi, który, prócz środków przelanych na konto, dostanie też pismo informacyjne o uprawnieniu dziecka do zasiłku rodzinnego. Jeśli okaże się, że brakuje pewnych danych, rodzic/opiekun zostanie poproszony o ich uzupełnienie. W takiej sytuacji wystarczy odesłać pismo informacyjne z potrzebnymi odpowiedziami i ewentualnymi dokumentami uzupełniającymi. Nie ma konieczności składania wniosku.
O przyznanie austriackiego zasiłku rodzinnego można ubiegać się do 5 lat wstecz od miesiąca złożenia wniosku, lecz należy mieć odprowadzane przez ten okres składki na ubezpieczenie społeczne w Austrii.
Jeśli nastąpią ważne zmiany dotyczące okoliczności życiowych beneficjenta (np. rozwiązanie stosunku pracy), muszą one być niezwłocznie zgłoszone do austriackiego urzędu skarbowego.
5. Wypłata i wysokość Familienbehilfe
Wypłaty austriackiego zasiłku rodzinnego następują co miesiąc. Przysługujące z tytułu świadczenia kwoty przelewane są bezpośrednio na konto beneficjenta.
Jednym z głównych kryteriów, od których zależy wysokość Familienbeihilfe, jest wiek dziecka. Im więcej dziecko ma lat, tym więcej pieniędzy przysługuje w ramach świadczenia. Pierwsza podwyżka ma miejsce wraz z osiągnięciem przez dziecko 3. roku życia, druga – po osiągnięciu wieku 10 lat, trzecia wraz z przekroczeniem 19. roku życia.
Mając na względzie wiek dziecka, kwota świadczenia w 2024 r. wynosi:
- dla dzieci w wieku 0-2 lata – 132,30 euro
- dla dzieci w wieku 3-9 lat – 141,50 euro
- dla dzieci w wieku 10-18 lat – 164,20 euro
- dla dzieci w wieku od 19. roku życia – 191,60 euro
Na wysokość austriackiego zasiłku rodzinnego wpływa również liczba potomstwa. Jeżeli beneficjent posiada dwoje lub więcej dzieci, to na każde dziecko miesięcznie przelewana jest dodatkowa kwota – tzw. stawka dla rodzeństwa – Geschwisterstaffelung. Co istotne, kwoty przyznawane w ramach Geschwisterstaffelung na każde dziecko wzrastają wraz z liczbą potomstwa. Więcej środków na każde dziecko zostanie więc przyznane w przypadku czwórki dzieci niż na troje lub dwoje. Wysokość miesięcznej stawki dla rodzeństwa na rok 2024 przedstawia się następująco:
- 2 dzieci – 8,20 euro na każde dziecko
- 3 dzieci – 20,20 euro na każde dziecko
- 4 dzieci – 30,70 euro na każde dziecko
- 5 dzieci – 37,20 euro na każde dziecko
- 6 dzieci – 41,50 euro na każde dziecko
- 7 i więcej dzieci – 60,30 euro na każde dziecko
Przykład: Beneficjent posiada trójkę dzieci w wieku 2, 12 i 15 lat. W ramach podstawowego zasiłku rodzinnego co miesiąc przysługuje w 2024 r. na poszczególne dzieci odpowiednio 132,20 euro, 164,20 euro i 164,20 euro, co razem daje kwotę 460,60 euro na miesiąc. Natomiast stawka dla rodzeństwa w przypadku 3 dzieci wynosi 20,20 euro miesięcznie na każde z nich, czyli łącznie 60,60 euro. Tak więc miesięczna suma pieniędzy, jakie wpływają na konto świadczeniobiorcy w ramach Familienbeihilfe i Geschwisterstaffelung w 2024 r., wynosi 521,20 euro.
| Wiek dzieci przykładowego beneficjenta | Familienbeihilfe – wysokość podstawowego zasiłku rodzinnego w 2024 r. | Geschwisterstaffelung – miesięczna stawka dla rodzeństwa na 3 dzieci w 2024 r. | Całkowita miesięczna kwota w 2024 r. (Familienbeihilfe + Geschwisterstaffelung) |
| 2 lata | 132,20 euro | 20,20 euro | |
| 12 lat | 164,20 euro | 20,20 euro | |
| 15 lat | 164,20 euro | 20,20 euro | |
| Razem na miesiąc | 460,60 euro | 60,60 euro | 521,20 euro |
Warto w tym miejscu wspomnieć, że w okresie od stycznia 2019 r. do czerwca 2022 r. obowiązywała w Austrii indeksacja zasiłku rodzinnego, ustanowiona przez austriacką Radę Narodową i obejmującą dzieci przebywające w innych państwach. W konsekwencji zaczęto dostosowywać wysokość zasiłku rodzinnego na dzieci z innych krajów UE do kosztów utrzymania w danym państwie, przez co obywatelom niektórych krajów, w tym Polski, przysługiwały niższe środki z tytułu Familienbeihilfe. W czerwcu 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) uznał tę indeksację za niezgodną z prawem unijnym i doprowadził do jej uchylenia w myśl równego traktowania obywateli UE. Na mocy powyższej decyzji, od lipca 2022 r. zaprzestano więc w Austrii dostosowywania wysokości świadczeń rodzinnych do kosztów utrzymania w innych krajach, a w przypadku wcześniejszych różnic na niekorzyść beneficjenta, tj. kwot zasiłkowych indeksowanych „w dół”, orzeczono, że podlegają one zwrotowi osobom objętym wcześniej taką waloryzacją. Natomiast jeśli na skutek uprzedniej indeksacji beneficjent otrzymywał podczas jej obowiązywania zawyżone kwoty, stwierdzono, że nie musi oddawać nadwyżki.
6. Dodatki do austriackiego zasiłku rodzinnego
W pewnych szczególnych sytuacjach, osoby pobierające austriacki zasiłek rodzinny Familienbeihilfe mogą otrzymywać więcej środków dzięki różnym dodatkom do takiego świadczenia. Najważniejsze z nich to:
- ulga podatkowa na dziecko (Kinderabsetzbetrag) – tzw. podatek ujemny w formie odliczenia podatkowego, który jest automatycznie wypłacany co miesiąc wraz z zasiłkiem rodzinnym, a tym samym nie wymaga oddzielnego złożenia wniosku.
- opłata za rozpoczęcie szkoły (Schulstartgeld) – dodatkowa kwota na dzieci w wieku 6-15 lat, której wypłata następuje wraz z Familienbeihilfe, ale tylko raz na rok. Schulstartgeld nie wymaga osobnego wniosku.
- zwiększony zasiłek rodzinny (Erhöhte Familienbeihilfe) – przyznawany na dzieci ze stopniem niepełnosprawności, który wynosi minimum 50%, a także z trwałą niezdolnością do samodzielnego utrzymania się. By uzyskać ten dodatek, należy złożyć wniosek z użyciem formularza Beih3 do urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.
- zasiłek wielorodzinny (Mehrkindzuschlag) – przysługuje na trzecie i każde kolejne dziecko w rodzinie, ale pod warunkiem, że roczne dochody rodziny nie przekroczą określonej kwoty (55 000 euro). Dodatek ten wymaga corocznego złożenia stosownego wniosku, który zostanie rozpatrzony przez Urząd Skarbowy właściwy dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy.
7. Familienbeihilfe a 800 plus
Obywateli UE/EOG i Szwajcarii, w tym Polaków, obowiązują szczególne zasady, jeśli chodzi o możliwość korzystania z Familienbeihilfe. Według przepisów prawa unijnego, nie można pobierać jednocześnie dwóch zasiłków rodzinnych w różnych krajach. Tego typu świadczenie przysługuje rodzicom/opiekunom w państwie zatrudnienia, i to nawet jeśli stałe miejsce zamieszkania rodziny znajduje się gdzie indziej. Z kolei gdy rodzice pracują w różnych krajach UE, to podlegają prawu do takiego dofinansowania w państwie zamieszkania dziecka.
Jeżeli zatem dana osoba otrzymuje świadczenie rodzinne w państwie innym niż Austria, np. korzysta z programu 800 plus w Polsce, to nie przysługuje jej Familienbeihilfe. Przewidziano jednak tzw. wypłatę wyrównawczą, czyli dopłatę różnicy pomiędzy austriackim zasiłkiem rodzinnym a jego odpowiednikiem z innego kraju w sytuacji gdy wysokość kwoty w ramach Familienbeihilfe byłaby wyższa. W tym celu wymagane jest złożenie specjalnego formularza z wnioskiem o świadczenie wyrównawcze – Beih38.
8. Nota prawna
Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. nr 90 poz. 631, t.jedn. z późn. zm.). Publikowanie bądź powielanie niniejszego opracowania lub jego części, przytaczanie opinii, jak również rozpowszechnianie w jakikolwiek inny sposób informacji w nim zawartych bez pisemnej zgody Crede sp. z o.o. jest zabronione.
