Dokumentem potwierdzającym ustawodawstwo właściwe z zakresu zabezpieczania społecznego jest zaświadczenie A1. Powinna go również posiadać osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która aktywnie działa w kilku Państwach Członkowskich UE.
1. Zaświadczenie A1 dla osoby prowadzącej działalność na własny rachunek
Co do zasady, obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne powstaje w państwie, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza, bez względu na miejsce zamieszkania osoby prowadzącej tą działalność i miejsce zarejestrowana tej działalności. Równocześnie obowiązuje reguła, w myśl której podlegać można pod system zabezpieczenia społecznego tylko w jednym państwie. W konsekwencji, w razie prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kilku państw, powstaje wątpliwość, pod który system zabezpieczenia społecznego osoba prowadząca tą działalność podlega i gdzie powinna opłacać składki na ubezpieczenia społeczne. Z tego powodu osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która jest aktywa na terytorium kilku Państw Członkowskich UE, powinna uzyskać zaświadczenie A1. Rzeczony dokument potwierdza, w jakim państwie przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom społecznym, a tym samym gdzie ma obowiązek odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne.
2. Czasowe przeniesienie działalności prowadzonej na własny rachunek na terytorium innego Państwa Członkowskiego UE
Przedsiębiorcy, którzy planują prowadzić działalność na własny rachunek przez jakiś czas w innym Państwie Członkowskim UE, ale nadal chcą podlegać pod polski system ubezpieczeń społecznych, powinni wystąpić o zaświadczenie A1 na podstawie art. 12 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zwanego dalej Rozporządzeniem. Przepis ten stanowi: Osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w Państwie Członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym Państwie Członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy.
Ubiegając się o wydanie zaświadczenia A1 na podstawie cytowanego powyżej przepisu, osoba prowadząca działalność na własny rachunek powinna w pierwszej kolejności udowodnić, iż przez okres nie krótszy niż 2 miesiące przed rozpoczęciem działalności w innym państwie aktywnie prowadziła działalność w Polsce. W tym celu należy przedstawić dokumenty potwierdzające aktywność zawodową na terenie RP we wskazanym okresie, tj. umowy, faktury itp. Ponadto przedsiębiorca musi wykazać, iż w innym Państwie Członkowskim UE będzie prowadzić działalność podobną do tej, którą świadczy w naszym kraju. O tym, czy działalność ma charakter podobny, decyduje jej rzeczywisty charakter. Warunkiem wydania zaświadczenia A1 jest także zachowanie przez osobę prowadzącą działalność na własny rachunek infrastruktury niezbędnej do prowadzenia tej działalności po powrocie do Polski.
Z treści art. 12 ust. 2 Rozporządzenia jednoznacznie wynika, iż zaświadczenie A1 może zostać wydane na okres nieprzekraczający 24 miesięcy. W przypadku gdy przedsiębiorca chciałby ponowie wystąpić o zaświadczenie A1 na podstawie omawianego przepisu, powinien przez okres co najmniej 2 miesięcy ponownie aktywnie prowadzić działalność na terytorium RP.
3. Prowadzenie działalności na własny rachunek w dwóch lub więcej Państwach Członkowskich UE
Zgodnie z dyspozycją art. 13 ust. 2 Rozporządzenia: Osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega:
a) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim lub
b) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.
W razie ubiegania się o zaświadczenie A1 na podstawie art. 13 ust 2 pkt 1 Rozporządzenia, kluczową jest przesłanka: wykonywania znacznej części pracy. W celu ustalenia, czy została ona spełniona, należy zbadać:
- wielkość obrotów,
- czas pracy,
- liczbę świadczonych usług,
- dochód w państwie zamieszkania.
Przyjmuje się, iż w przypadku gdy każde z w/w kryteriów wynosi co najmniej 25% w państwie zamieszkania, osoba prowadząca działalność na własny rachunek będzie objęta w tym państwie systemem ubezpieczeń społecznych. Jednakże jeżeli którykolwiek z kryteriów wynosiło mniej niż 5% uznaje się, iż prowadzona działalność ma charakter marginalny i przedsiębiorca nie może być objęty systemem zabezpieczenia społecznego w państwie zamieszkania.
W sytuacji gdy osoba wykonująca działalność gospodarczą nie mieszka w państwie, w którym wykonuje znaczną część swojej pracy, będzie ona objęta system zabezpieczenia społecznego w państwie, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności. Ustalając, gdzie znajduje się to miejsce, należy ocenić:
- gdzie znajduje się stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej,
- czas trwania tej działalności,
- zwyczajowy charakter działalności,
- liczbę świadczonych usług,
- zamiar osoby prowadzącej działalność.
Zaświadczenie A1, wydawane na podstawie art. 13 ust. 2 Rozporządzenia, ważne jest przez okres 12 miesięcy. W związku z tym, występując o zaświadczenie A1, przedsiębiorca powinien zaplanować pracę w okresie objętym dokumentem i załączyć do wniosku harmonogram planowanej pracy.
4. ZUS PUE
Zaświadczenie A1 wydawane jest na wniosek zainteresowanego przez organ zajmujący się w danym państwie ubezpieczeniami społecznymi. W Polsce jest nim Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
Osoba wykonująca działalność na własny rachunek powinna złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia A1 za pośrednictwem platformy ZUS PUE. Za pomocą rzeczonej platformy ZUS przekaże przedsiębiorcy zaświadczenie A1, bądź decyzję o odmowie jego wydania, a także inne pisma w sprawie.
5. Nota prawna
Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. nr 90 poz. 631, t.jedn. z późn. zm.). Publikowanie bądź powielanie niniejszego opracowania lub jego części, przytaczanie opinii, jak również rozpowszechnianie w jakikolwiek inny sposób informacji w nim zawartych bez pisemnej zgody Crede sp. z o.o. jest zabronione.
