Warunkiem uwzględnienia przy ubieganiu się o zasiłek dla bezrobotnych w innym niż Polska kraju UE, EOG, w Wielkiej Brytanii lub w Szwajcarii okresów zatrudnienia, ubezpieczenia lub pracy na własny rachunek w naszym kraju jest przedstawienie w instytucji właściwej ds. bezrobocia zaświadczenia U1. Dokument ten potrzebny jest również w przypadku gdy bezrobotny, który świadczył pracę w jednym z państw UE, EOG, w Wielkiej Brytanii lub w Szwajcarii ubiega się o zasiłek dla bezrobotnych w Polsce. W artykule wyjaśnimy, czym jest zaświadczenie U1 i jak je uzyskać.
1. Przepisy unijne
Zgodnie z dyspozycją art. 61 ust 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Tekst mający znaczenie dla EOG i dla Szwajcarii) (Dz.U. L 166, 30.4.2004, p.1) Instytucja właściwa Państwa Członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, zachowanie, odzyskanie lub kontynuację prawa do świadczeń od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, bierze pod uwagę, w niezbędnym zakresie, okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek ukończone na podstawie ustawodawstwa innego Państwa Członkowskiego, tak jak gdyby były one ukończone na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa. Jednak w przypadkach, gdy stosujące się ustawodawstwo uzależnia prawo do świadczeń od spełnienia okresów ubezpieczenia, to okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek ukończone na podstawie ustawodawstwa innego Państwa Członkowskiego nie są brane pod uwagę, o ile nie byłyby one uznawane za okresy ubezpieczenia, gdyby zostały ukończone zgodnie z mającym zastosowanie ustawodawstwem.
Cytowany przepis statuuje obowiązek uwzględnienia przy ustalaniu prawa do świadczeń dla osób bezrobotnych przez instytucje właściwe ds. bezrobocia państw członkowskich UE, EOG, Wielkiej Brytanii oraz Szwajcarii okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek na terytorium innego państwa. Uwzględnienie tych okresów winno nastąpić w „niezbędnym zakresie”. Dokumentem zawierającym informację służące do realizacji przedmiotowego obowiązku jest zaświadczenie U1. Dokument ten potwierdza okresy zatrudnienia, ubezpieczenia i pracy na własny rachunek, które miały miejsce w państwie, które go wystawiło. Wydawany jest on przez właściwe instytucje zagraniczne.
W celu ułatwienia korzystania z zaświadczenia U1, dokument został zunifikowany. Tym samym ma on ten sam wygląd bez względu na to, w którym państwie został wystawiony.
2. Uzyskanie zaświadczenia U1 za granicą za pośrednictwem WUP
Osoba, która zarejestrowała się w Urzędzie Pracy jako bezrobotna i chce uzyskać zasiłek dla bezrobotnych powinna przedstawić dokumenty, z których wynika, iż spełnia przesłanki przyznania tego świadczenia. Takimi dokumentami są zazwyczaj świadectwa pracy oraz zaświadczenia od zleceniodawców. Jeżeli bezrobotny pracował w jednym z państw UE, EOG, Wielkiej Brytanii lub Szwajcarii powinien przedstawić również zaświadczenie U1. Bezrobotny powinien uzyskać ten dokument w czasie pobytu za granicą, w państwie, w którym był zatrudniony, ubezpieczony lub wykonywał pracę na własny rachunek. Przepisy wewnętrzne każdego z państw UE, EOG, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii określają zasady występowania o zaświadczenia U1 oraz organy właściwe do wydania zaświadczenia.
Jeżeli bezrobotny, mimo że świadczył pracę za granicą, nie posiada zaświadczenia U1 powinien wystąpić o nie za pośrednictwem Wojewódzkiego Urzędu Pracy (w skrócie WUP) do właściwej instytucji ds. bezrobocia. W tym celu należy wypełnić stosowny wniosek. Do wniosku powinny zostać załączone dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, ubezpieczenia, pracy na własny rachunek w państwie, w którym znajduje się instytucja, do której kierowany jest wniosek. Rodzaj załączonych dokumentów zależy od państwa, w którym praca była świadczona. Przykładowo: jeżeli praca była świadczona we Francji załączyć należy: kopię dowodu osobistego lub paszportu, kopię zezwolenia na pobyt (jeżeli wniosek składa osoba będąca obywatelem państwa spoza UE), kopię zaświadczenia o odbyciu stażu i/lub szkolenia, kopię dokumentu o nadaniu numeru ubezpieczenia społecznego lub karty ubezpieczenia zdrowotnego (“carte vitale”), kopię zaświadczenia pracodawcy (“Attestation employeur”) za każdy okres zatrudnienia objęty wnioskiem, a w przypadku braku tego zaświadczenia: kopie 4 ostatnich odcinków wypłat, kopię zaświadczenia o zatrudnieniu za każdy okres zatrudnienia objęty wnioskiem, kopię zawiadomienia o rozwiązaniu umowy lub referencji od ostatniego pracodawcy, bądź innego dokumentu od ostatniego pracodawcy podającego datę i przyczynę zakończenia stosunku pracy. Natomiast osoby zatrudnione w Danii powinny załączyć kopię dokumentu potwierdzającego nadanie duńskiego numeru ewidencyjnego CPR.
Skompletowaną dokumentację WUP przesyła do właściwej instytucji zagranicznej. Po zapoznaniu się z przesłaną dokumentacją i jej zbadaniu właściwa instytucja zagraniczna podejmuje decyzję w przedmiocie wydania zaświadczenia U1.
Niestety przepisy nie określają terminu, w jakim zagraniczna instytucja ds. bezrobocia powinna udzielić odpowiedzi na wniosek o wydanie zaświadczenia U1. Zdarza się, iż na wydanie przez instytucję zagraniczną zaświadczenia U1 trzeba czekać nawet kilka miesięcy.
3. Uzyskanie zaświadczenia PD U1 w Polsce
Jeżeli bezrobotny planuje ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych za granicą, powinien uzyskać w Polsce zaświadczenie U1. Dokument wydaje, na wniosek zainteresowanej osoby, WUP właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania wnioskodawcy na terytorium Polski. Do wniosku załączyć należy dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, ubezpieczenia oraz pracy na własny rachunek na terytorium naszego państwa. Są to np.
- świadectwa pracy – gdy wnioskodawca świadczył pracę na podstawie umowy o pracę;
- zaświadczenie od pracodawcy lub z ZUS z informacją o miesięcznych kwotach wynagrodzenia – jeżeli wnioskodawca świadczył pracę na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy;
- zaświadczenie od zleceniodawcy lub z ZUS z informacją o miesięcznych kwotach wynagrodzenia – w przypadku gdy praca świadczona była na podstawie umowy cywilno-prawnej (np. umowa zlecenie, umowa o świadczenie usług);
- zaświadczenie z ZUS o: okresie wykonywania działalności gospodarczej, podstawie od jakiej opłacono składki oraz faktycznie odprowadzonych składkach na Fundusz Pracy – gdy praca świadczona była w ramach samozatrudnienia;
- zaświadczenie z KRUS o okresie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników – jeżeli wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu w KRUS.
Instytucje ds. bezrobocia niektórych państw uzależniają wysokość zasiłku dla bezrobotnych od uzyskiwanych przez wnioskodawcę zarobków. Koniecznym jest zatem przedstawienie dokumentów, z których wynika wysokość zarobków uzyskiwanych przez wnioskodawcę. Jeżeli wnioskodawca świadczył pracę na podstawie umowy o pracę lub cywilnoprawnej, powinien przedstawić zaświadczenie o wysokości zarobków miesięcznych wystawione przez – odpowiednio – pracodawcę lub zleceniodawcę. Natomiast osoba świadcząca pracę w ramach samozatrudnienia powinna przedstawić zaświadczenie z ZUS o podstawie odprowadzanej składki.
Zaświadczenie wydawane jest w ciągu 7 dni. Można je odebrać bezpośrednio w WUP. Może ono również zostać wysłane pod wskazany przez wnioskodawcę adres.
O wydanie zaświadczenia U1 przez WUP wystąpić można również za pośrednictwem zagranicznej instytucji. Ma to miejsce gdy osoba, której dotyczyć ma zaświadczenie, zarejestrowała się jako bezrobotna w zagranicznej instytucji ds. bezrobocia i ubiega się w niej o zasiłek dla bezrobotnych, ale nie posiada zaświadczenia U1 obejmującego pracę w Polsce. Bezrobotny może zwrócić się do tej instytucji z wnioskiem o potwierdzenie w jej imieniu okresów zatrudnienia, ubezpieczenia, pracy na własny rachunek w Polsce. Do wniosku załączyć należy wymagane przez tę instytucję zagraniczną dokumenty. Instytucja zagraniczna obowiązana jest przekazać wniosek z załącznikami do WUP. Po uzyskaniu kompletu dokumentów, polska instytucja wyda zaświadczenie U1 i wyśle je bezpośrednio do instytucji zagranicznej.
4. Nota prawna
Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. nr 90 poz. 631, t.jedn. z późn. zm.). Publikowanie bądź powielanie niniejszego opracowania lub jego części, przytaczanie opinii, jak również rozpowszechnianie w jakikolwiek inny sposób informacji w nim zawartych bez pisemnej zgody Crede sp. z o.o. jest zabronione.
